Jak powinno wyglądać odpowiednie zachowanie psychologa i psychoterapeuty wobec ofiaty przemocy w rodzinie? W niniejszym artykule skupimy się na objaśnieniu prawidłowego zachowania psychologa i psychoterapeuty wobec ofiary przemocy. Zbadamy rolę tych specjalistów w identyfikowaniu i rozpoznawaniu przemocy oraz jakie odpowiednie działania należy podjąć w celu ochrony i wsparcia ofiary. Przyjrzymy się również etycznym i prawnym wytycznym, które kierują postępowaniem psychologów i psychoterapeutów wobec ofiar przemocy.
Odpowiednie zachowanie psychologa i psychoterapeuty wobec ofiary przemocy w rodzinie to dość często poszukiwane zagadnienie. Przemoc w rodzinie jest jednym z najpoważniejszych problemów społecznych, który dotyka wiele osób na całym świecie. Ofiary przemocy często doświadczają trudności emocjonalnych, psychologicznych i fizycznych, które wymagają wsparcia i profesjonalnej pomocy. W takich sytuacjach, rola psychologa i psychoterapeuty staje się niezwykle istotna w zapewnieniu wsparcia i rehabilitacji ofiar przemocy. Zachowanie psychologa i psychoterapeuty wobec ofiary przemocy w rodzinie ma ogromne znaczenie dla procesu terapeutycznego i długoterminowego dobrostanu klienta. Poprzez odpowiednie podejście, empatię, profesjonalizm i zrozumienie kontekstu przemocy, terapeuci mogą pomóc ofiarom odzyskać kontrolę nad swoim życiem, wyzdrowieć emocjonalnie i budować zdrowe relacje.
Zachowanie psychologa i psychoterapeuty wobec ofiary przemocy w rodzinie – tajemnica zawodowa i obowiązki zgłoszenia przestępstw
Na psychologu i psychoterapeucie spoczywa ogromna odpowiedzialność. Wielokrotnie spotyka się z sytuacjami, gdy jego klient/pacjent (os. dorosła, dziecko) był lub jest ofiarą przemocy domowej, gwałtu, molestowania seksualnego i innych. I tutaj bardzo często pada zasadnicze pytanie, czy na specjaliście spoczywa obowiązek zgłoszenia takich przestępstw? Co z tajemnicą zawodową? Jak pomóc i jednocześnie zadbać o swoje bezpieczeństwo prawne? W dzisiejszym artykule omówię, sytuację związaną ze zgłoszeniem przestępstwa przemocy w rodzinie.
O czym powinien pamiętać psycholog i psychoterapeuta?
Niestety do przypadków stosowania przemocy w rodzinie, czy to wobec dziecka, małżonka, partnera dochodzi aż za często. Informacje o takich sytuacjach trafiają do psychologa, psychoterapeuty każdego dnia. W pierwszym odruchu, kiedy jesteśmy pewni, że rzeczywiście do takiej sytuacji doszło lub dochodzi regularnie, chcemy zawiadomić policję lub prokuraturę. Czy jest to właściwy sposób postępowania?
Definicja „ofiary przemocy w rodzinie” a zachowanie psychologa i psychoterapeuty
W pierwszej kolejności wyjaśnijmy, co należy rozumieć przez pojęcie „przemocy w rodzinie”. W świetle ustawy z dn. 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, jest to:
jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób takich jak: małżonek, wstępny (np. rodzice, dziadkowie), zstępny (np. dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu (np. rodzice męża/żony), osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (np. konkubenci), w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie z użyciem przemocy
W art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie znajduje się regulacja dotycząca obowiązku zawiadomienia o przestępstwie z użyciem przemocy. Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora (ust. 1).
Co wynika z tego przepisu?
- Z jego treści wynika, że jeżeli psychologa, psychoterapeuta będzie miała uzasadnione podejrzenie, że klient/pacjent jest ofiarą/czy też sprawcą przemocy w rodzinie, to ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o tym organy ścigania. NIE JEST TO JEDNAK TAKIE OCZYWISTE. Nie może powodować też, że bezwarunkowo psycholog i psychoterapeuta będą zgłaszać tego typu przestępstwa.
- W tym przypadku trzeba pamiętać o tzw. społecznym obowiązku zgłoszenia przestępstwa oraz tajemnicy zawodowej.
Społeczny obowiązek zgłoszenia przestępstwa ściganego z urzędu
Artykuł 304 kodeksu postępowania karnego:
§ 1 Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepisy art. 148a oraz art. 156a stosuje się odpowiednio.
§ 2 Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.
§ 3 Zawiadomienie o przestępstwie lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, Policja przekazuje wraz z zebranym materiałem niezwłocznie prokuratorowi.
Co to oznacza?
Obowiązek ten ma charakter społeczny, ALE:
- nie można wykluczyć odpowiedzialności dyscyplinarnej psychologa i psychoterapeuty, gdy poważnie zagrożone jest zdrowie albo życie klienta/pacjenta lub innych osób,
- powiadomienie prokuratury albo Policji może nastąpić na piśmie albo ustnie do protokołu.
REALIZACJA OBOWIĄZKU PODLEGA OCENIE WYŁĄCZNIE W SFERZE MORALNEJ.[1]
Dlatego, zasadniczo naruszenie przez psychologa i psychoterapeutę art. 12 ust. 1 ustawy, w zakresie nie zgłoszenia tego przestępstwa, nie wiąże się z żadną karnoprawną sankcją. [2]
Tajemnica zawodowa psychologa i psychoterapeuty a zachowanie wobec ofiar przemocy w rodzinie
Omawiany art. 12 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, powinien być również rozpatrywany w kontekście obowiązującej psychologa i psychoterapeutę tajemnicy zawodowej. Warto podkreślić, że art. 304 § 1 k.p.k. co do zasady nie uchyla tajemnicy zawodowej. Z kolei obowiązek wynikający z art. 12 ust. 1 ustawy ma quasi-społeczny charakter i dlatego co do zasady nie zwalnia z zachowania tajemnicy zawodowej. [2]
W tym przypadku, gdyby psycholog, psychoterapeuta chciał zgłosić takie przestępstwo organom ścigania, mógłby ewentualnie powołać się na przepisy – przykładowo:
- 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów – wyłączenie tajemnicy zawodowej ze względu na poważne zagrożenie dla zdrowia, życia klienta lub innych osób;
- 14 ust. 2 pkt 2) ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – wyłączenie tajemnicy zawodowej ze względu na fakt, że zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób.
UWAGA: Każda sytuacja wymaga indywidualnego rozpatrzenia. Nie jest to takie oczywiste.
Jeżeli psycholog, psychoterapeuta uzyska zgodę klienta/pacjenta na takie zgłoszenie (zgoda wyraźna, jednoznaczna, na piśmie), to rozwiązuje to w pewnym sensie ten problem. Ale takie sytuacje zdarzają się bardzo rzadko.
Podsumowując: Jeżeli jako psycholog, psychoterapeuta spotkałeś się z taką sytuacją i zastanawiasz się jakie kroki podjąć, to zwróć szczególną uwagę na wspomniane przeze mnie regulacje prawne. Sprawa nie jest taka oczywista i wymaga rozważenia różnych wariantów postępowania. Wszystko po to, żeby działać dla dobra klienta/pacjenta, a z drugiej strony zadbać o swoje bezpieczeństwo prawne.
Dziękuję za Twoją uwagę!
Regulacje prawne związane z wykonywaniem zawodu psychoterapeuty pojawiają się w wielu aktach prawnych. Jak doskonale wiesz, obecnie nie ma ustawy o wykonywaniu zawodu psychoterapeuty. E-book zawiera zestawienie najważniejszych informacji (regulacji prawnych, poglądów doktryny), które wiążą się z wykonywaniem tego zawodu. Co konkretnie znajduje się w e-booku? Zapraszam do zapoznania się z opisem produktu, tutaj. Zapoznaj się też z pozostałymi produktami dedykowanymi dla tej branży, tutaj.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w tematach związanych z tajemnicą zawodową psychologa czy psychoterapeuty lub ogólnie związanych z wykonywaniem zawodu psychologa/psychoterapeuty, zapraszam do kontaktu.
Stan prawny na dzień: 05.04.2022 r.
Wpis na blogu nie stanowi porady prawnej. Artykuł odnosi się do ogólnej sytuacji prawnej, dlatego nie może stanowić rozwiązania dla indywidualnego problemu. Jeżeli potrzebujesz indywidualnej konsultacji, zapraszam do kontaktu.
[1] Kancelaria Prawna Radwan-Rohrenschef, Opinia prawna na temat tajemnicy zawodowej w psychoterapii 2015, dostępna na stronie internetowej pod adresem: http://www.sekcjapsychoterapii.pl/opinia-prawna-na-temat-tajemnicy-zawodowej-w-psychoterapii/.
[2] S. Spurek [w:] Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2021, art. 12.
0 komentarzy