Tajemnica zawodowa psychologa i psychoterapeuty – czy i kiedy możesz powołać się na obowiązek zachowania tej tajemnicy przed sądem w postępowaniu cywilnym?

Stan prawny na dzień: 28.01.2020 r.

Wpis na blogu nie stanowi porady prawnej. Artykuł odnosi się do ogólnej sytuacji prawnej, dlatego nie może stanowić rozwiązania dla indywidualnego problemu. Jeżeli potrzebujesz indywidualnej konsultacji, zapraszam do kontaktu.

 

Kwestie związane z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej w branży psychologicznej i psychoterapeutycznej budzą wiele wątpliwości. Niejasności dotyczą zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym czy w postępowaniu cywilnym, co w przypadku prowadzenia terapii dzieci – kto zwalnia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, czy istnieją jakieś ustawowe przesłanki pozwalające na wyłączenie obowiązku zachowania tajemnicy i wiele innych. W moim dzisiejszym artykule postanowiłam w pierwszej kolejności, omówić temat związany ze zwolnieniem z tajemnicy zawodowej w postępowaniu cywilnym.

 

Zacznijmy od początku …….

 

 

Jakie przepisy dotyczą obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez psychologa?

 

Regulacje związane z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej znajdują się w ustawie z dn. 08.06.2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, dokładniej w art. 14 tej ustawy.

 

Psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

 

Chodzi o informacje związane ze stanem zdrowia psychicznego pacjenta, jego stanem rodzinnym, sytuacją majątkową, o korzystaniu z usług psychologicznych, a także wszystkie informacje o pacjencie np. w formie protokołu, nagrania dźwiękowego lub obrazu, czy też notatki.

 

Należy także pamiętać o tym, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej jest nieograniczony w czasie i obowiązuje psychologa nawet wtedy, gdy:

• zaprzestał wykonywania zawodu,
• został pozbawiony prawa jego wykonywania,
• po śmierci pacjenta.

 

Jakie przepisy dotyczą obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez psychoterapeutę?

 

W przypadku psychoterapeutów istnieje wiele niejasności już na etapie definiowania tajemnicy zawodowej. Dlaczego? Ponieważ nie ma przepisów ustawowych, jak ma to miejsce w przypadku Psychologa, które regulowałyby wprost wykonywanie zawodu „psychoterapeuty”.

 

Ochrona tajemnicy zawodowej tego zawodu może zostać zapewniona tylko w odniesieniu do wykonywania przez psychoterapeutę innego zawodu medycznego.

 

Psychoterapia jest świadczona w ramach zawodu:

• lekarza,
• lekarza psychiatry,
• psychologa,
• jako samodzielny zawód.

 

Jakie przepisy odnoszą się do tajemnicy zawodowej psychoterapeuty, gdy psychoterapia jest świadczona jako samodzielny zawód?

 

W takiej sytuacji, tajemnica zawodowa jest uregulowana w ustawie z dn. 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, dokładnie w art. 13 i 14 tej ustawy.

 

Można też posiłkować się ustawą z dn. 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (pamiętając o zakresie stosowania tej ustawy) i tutaj odsyłam do art. 50.

 

Wezwanie w charakterze świadka a tajemnica zawodowa w postępowaniu cywilnym?

 

Kiedy psycholog, psychoterapeuta dostaje wezwanie, aby stawił się w sądzie i złożył zeznania w charakterze świadka w sprawie np. o ustalenie kontaktów z dzieckiem, w przedmiocie władzy rodzicielskiej czy w sprawie rozwodowej, zazwyczaj wpada w panikę.

 

Pytania jakie przychodzą mu na myśl: Dlaczego sąd wezwał właśnie mnie? Co to za sprawa? Przecież Pan XY był moim pacjentem, co z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej? A sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy chodzi o zeznania związane z terapią dziecka….

 

W pierwszej kolejności wyjaśnię Ci jak powinna brzmieć treść takiego wezwania (zajrzyj do art. 262 kodeksu postępowania cywilnego, dalej k.p.c.):

 

Sąd, wzywając świadka, wymieni w wezwaniu imię, nazwisko i zamieszkanie wezwanego, miejsce i czas przesłuchania, nazwiska stron i przedmiot sprawy oraz zwięzłą osnowę przepisów o karach za pogwałcenie obowiązków świadka, a ponadto o zwrocie wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, oraz o wynagrodzeniu za utratę zarobku.

Pamiętaj: Jeżeli zostałeś wezwany na rozprawę, aby złożyć zeznania w charakterze świadka to masz obowiązek stawić się w sądzie. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie sąd skaże Cię na grzywnę, następnie wezwie powtórnie, a w razie kolejnego niestawiennictwa ponownie nałoży grzywnę i może zarządzić przymusowe sprowadzenie przez policję.

 

Rozwiązaniem tej sytuacji, gdy wyznaczony termin koliduje z Twoimi obowiązkami zawodowymi, jest wystąpienie do sądu z wnioskiem o zmianę terminu i uzasadnienie tego stanowiska, załączenie dowodu potwierdzającego brak możliwości stawienia się w wyznaczonym terminie. Masz obowiązek usprawiedliwić przyczynę Twojej nieobecności na terminie rozprawy.

Bardzo ważne jest, że w sytuacji, gdy zostałeś wezwany w charakterze świadka to nie ma masz prawa odmówić złożenia tych zeznań.

Co zatem z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej, gdy złożenie zeznań prowadzi przecież do ujawnienia tajemnicy zawodowej?

Odnosząc się do tego wątku, przedstawię Ci dwa rozwiązania:

• na rozprawie Twój pacjent złoży ustne oświadczenie przed sądem, że zwalnia Cię z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, może to też być pisemne oświadczenie z podpisem pacjenta, które przestawimy sądowi (w przypadku, gdy Twoim pacjentem jest dziecko wtedy:

dziecko do 16 roku życia – zgodę na ujawnienie tajemnicy zawodowej mają wyrazić jego rodzice, którzy posiadają pełną władzę rodzicielską jako przedstawiciele ustawowi dziecka,

dziecko powyżej 16 roku życia do osiągnięcia pełnoletności – dziecko oraz rodzic/rodzice mający pełną władzę rodzicielską występujący jako przedstawiciele ustawowi);

• przysługuje Ci prawo odmowy odpowiedzi na zadane pytanie, jeżeli doprowadziłoby to do pogwałcenia istotnej tajemnicy zawodowej (odsyłam do art. 261 § 2 k.p.c.).

Przed przystąpienie do przesłuchania świadka, sąd powinien pouczyć Cię o prawie odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania.

Ważne: Psycholog czy Psychoterapeuta zeznający jako świadek nie ma obowiązku ujawniania informacji, które są objęte rygorami tajemnicy zawodowej, ale to na sam musi ocenić, jakie informacje może ujawnić w interesie osób trzecich.

 

Jeżeli pacjent nie zwolni Cię z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej albo zeznając jako świadek w procesie cywilnym nie odmówisz odpowiedzi na pytanie dot. tej tajemnicy, a w następstwie ujawniasz tajemnicę zawodową to popełniasz przestępstwo z art. 266 § 1 k.k.:

 

Kto, wbrew przepisom ustawylub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

 

Na tym kończę mój wpis. W kolejnym artykule, aby przekazać Ci informacje związane z tajemnicą zawodową w sposób czytelny i zrozumiały, zajmę się tematem zwolnienia z tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym.

 

 

Dziękuję, że przeczytałeś artykuł do końca. Jeżeli masz pytania lub wątpliwości, to zapraszam do kontaktu🙂